नेपालमा सरस्वती पूजाको महत्व

ज्ञान, शिक्षा, कला र संगीतकी देवी सरस्वती को पूजा नेपालमा धार्मिक, साँस्कृतिक तथा शैक्षिक दृष्टिले अत्यन्त महत्वपूर्ण मानिन्छ। श्री पञ्चमी वा बसन्त पञ्चमी को दिन मनाइने यस पर्वलाई विद्यार्थी, शिक्षक, विद्वान् तथा कलाकारहरूले विशेष रूपमा मनाउँछन्।

१. शिक्षा र ज्ञानको सम्मान

सरस्वती पूजाले शिक्षा र ज्ञानप्रति श्रद्धा प्रकट गर्दछ। विद्यालय, कलेज तथा शैक्षिक संस्थाहरूमा विशेष कार्यक्रम गरी पुस्तक, कलम, सङ्गीत वाद्ययन्त्रहरू देवी सरस्वतीको चरणमा अर्पण गरिन्छ, जसबाट विद्यार्थीहरू ज्ञान, बुद्धि र सफलताको आशीर्वाद प्राप्त गर्ने विश्वास गर्छन्।

२. पहिलो अक्षर लेख्ने परम्परा (विद्यारम्भ)

धेरै नेपाली बालबालिकाहरूका लागि सरस्वती पूजा नै औपचारिक रूपमा शिक्षा आरम्भ गर्ने दिन हो। यस दिनमा अभिभावकहरू आफ्ना बालबालिकालाई मन्दिर लैजान्छन्, जहाँ पूजारीहरूको मार्गदर्शनमा तिनीहरूलाई पहिलो अक्षर लेख्ने (विद्यारम्भ) गराइन्छ।

३. धार्मिक र सांस्कृतिक महत्त्व

स्वयम्भूस्थित सरस्वती मन्दिर लगायत देशभरका सरस्वती मन्दिरहरूमा श्रद्धालुहरूको ठूलो भीड लाग्छ। यस दिन पहेंलो वस्त्र लगाउने प्रचलन छ, जसले ज्ञान र समृद्धिको प्रतीक मानिन्छ। भक्तजनहरू फूल, अक्षता, मिठाइ आदि चढाएर देवी सरस्वतीको कृपा प्राप्त गर्ने कामना गर्दछन्।

४. कला र सङ्गीतको उत्सव

सरस्वती देवीलाई कला, सङ्गीत र साहित्य को देवी मानिन्छ। त्यसैले कलाकार, गायक, लेखक तथा साहित्यकारहरूले विशेष रूपमा पूजा गर्छन्। यस दिन विभिन्न सांस्कृतिक कार्यक्रम, कविता वाचन, सङ्गीत प्रस्तुति आदि आयोजना गरिन्छ।

५. बसन्त ऋतुको आगमन

सरस्वती पूजाले बसन्त ऋतु (फूल फुल्ने मौसम) को सुरुवातलाई समेत संकेत गर्छ। यस अवसरमा प्रकृति जागृत हुने, वातावरण उल्लासमय बन्ने र सकारात्मक ऊर्जा प्रवाहित हुने विश्वास गरिन्छ।

निष्कर्ष

सरस्वती पूजा नेपालमा केवल धार्मिक पर्व मात्र नभई शिक्षा, ज्ञान, सिर्जनशीलता र सांस्कृतिक परम्पराको उत्सव हो। यो पर्वले समाजमा शिक्षा र बुद्धिको महत्वलाई पुनः स्थापित गर्ने तथा हरेक व्यक्तिलाई ज्ञान प्राप्तिको प्रेरणा दिने गर्दछ।